Putovanje u Irsku je poput putovanja u prošlost i druženja sa legendama koje se urezuju u pamćenje…
Republika Irska, ostrvo u Atlantiku, iako ne pripada turističkim top destinacijama očarava čarobnim pejsažima, beskrajnim vrtovima i velelepnim građevinama srednjevekovnih dvoraca, zamkovima i tvrđavama.
Putovanje u Irsku je poput putovanja u prošlost i druženja sa legendama koje se urezuju u pamćenje. Severni deo je odvojen i pripada Ujedinjenom Kraljevstvu (Engleskoj). Na ostrvu živi oko 5 miliona stanovnika, od toga petina na severu u kojem je glavni grad Belfast.
Prestonica Dablin, sa 1,2 milina žitelja, nalazi se na istočnoj obali Irskog mora, podignuta je na ostacima vikinške naseobine i leži na ušću reke Lifi u okean.
Ona grad deli na severni i južni i ima čak 20 mostova! Jedan od njih nosi ime Džejmsa Džojsa, poznatog irskog književnika, čija se kuća nalazi preko puta. Zelena oaza grada, Fenidž park, star je 301 godinu i jedan je od najvećih parkova u Evropi, sa 12.000 metara kvadratnih i najveća je rekreativna zona Dablinaca.
Najveća znamenitost prestonice i cele Irske je katedrala Sent Patrik, bogato dekorisanog enterijera, sagrađena je u gotskom stilu početkom 12. veka. Čuveni kompozitor Hendl u njoj je komponovao svoje najpoznatije delo „Mesija“.
Sv. Patrik ( 385-461), imao je 16 godina kad su ga oteli irski gusari i sa stotinu drugih ljudi prodali kao roba na irskoj pijaci. Otkupio ga je vlasnik stada i poslao u bespuće da čuva ovce. Divljina u kojoj je dečak živeo približila ga je Bogu, pa se svakodnevno uredno molio. Jednog dana uspeo je da pobegne i u potpunosti se priklonio crkvi. Legenda kaže da mu se jedne noći u snu obratio jedan Irac i zamolio ga da se vrati. Mnogo kasnije, u 5. veku, kada je napredovao i dobio zvanje biskupa, crkveni velikodostojnici su ga poslali u Irsku u kojoj je u sve crkve uveo monaštvo za oba pola.
To će kasnije odigrati veliku ulogu, ne samo u Irskoj, već i u čitavoj Evropi. Irska je jedna od retkih zemalja koja je primila hrišćanstvo bez prolivanja krvi. Svake godine 17. mart proslavlja se kao nacionalni praznik pošto se tog dana rodio Sveti Patrik. Mnogi ovog sveca smatraju čudotvorcem zato što je sa irskog ostrva proterao sve guštere, zmije, slepe miševe i druge gmazove.
Identitet Iraca
Stanovnici Irske su Kelti koji su više vekova bili pod engleskom dominacijom. Prvi put su se masovno pobunili tek 1916. godine, ali tada je pobuna ugušena. Delimičnu nezavisnost dobili si 1921. a 1937. i prvi ustav. Irski nacionalni heroj Danijel O Konel simbol je borbe za irsku nezavisnost. Poticao je iz imućne porodice, bio je katolik, školovan je u inostranstvu i bio je zagovornik nenasilne borbe. Ali, taj miroljubivi čovek bio je izazvan na dvoboj koji nije mogao izbegne. Protivnik u dvoboju računao je da se Konel neće braniti.
Ali, Konel je bio primoran da ubije i zbog toga je do kraja života na desnoj ruci nosio crnu rukavicu. U engleskom Parlamentu 1929. izborio se za slobodu Iraca i pravo na izbor vere. Stoga ne čudi što glavna ulica, i većeg i manjeg grada, nosi njegovo ime. U centralnom delu ove ulice je simbol Dablina, koplje, visoko 120 metara, dominira gradom kao znak ekonomskog prosperiteta Irske ’90-ih godina prošlog veka. Irci su uvek težili za ujedinjenjem sa severom svoje zemlje, koje je predvodila IRA, koja posle burnih nekoliko decenija prošlog veka sada miruje.
Stara četvrt započinje od Merion skvera, sve kuće su u džordžijanskom stilu koji je prepoznatljiv po fasadama od crvene opeke i sa balkonima od kovanog gvožđa. Među ovim kuća zakonom je zaštićena i kuća Oskara Vajlda, čija se figura nalazi u parku preko puta. Interesantno je da su stanari kuća na Merion skveru imali ključeve tog parka i pojedinačno ga koristili kao svoje dvorište.
Kulturni i obrazovni identitet Iraca određuju Triniti koledž, najstariji univerzitet u Irskoj, koga je osnovala kraljica Elizabeta I 1592. a pohađali su ga i slavni Irci Oskar Vajld i Semjuel Beket, kao i Biblioteka. Ovaj, u svetu jedinstven hram knjige, poseduje oko 4 miliona keltskih knjiga, neke od njih datiraju još iz 7 veka, a poseban raritet predstavlja Book of Kells, rukopis sačuvan još iz 800. godine!
Artur Ginis poticao je iz siromašne seljačke porodice, a kada je zaradio prve pare za bagatelnu cenu uzeo je dablinske pivare u najam na 900 godina. Skeptici nisu verovali da će posao opstati, ali Artur je odlučio da proizvodi isključivo crno pivo. Ginis je pečenjem ječma dobio izuzetan ukus piva i uspešno se probio u vrh pivarske industrije.
Pedantni statističari tvrde da je Pivara Ginis najposećenija atrakcija u celoj Irskoj! Artur Ginis odgovoran je i za čuvenu knjigu Ginis rekordi. A sve je krenulo iz paba u kojem Irci provode mnogo vremena. Jedenom prilikom neki od lovaca raspravljali su ko je brži – tetreb ili fazan? Te i slične nedoumice, kao i tačne odgovore, kelner je beležio u svesku, i jednoga dana, kada je sveska bila puna, rodila se ideja da se od nje napravi knjiga. Tako je i bilo, knjiga je objavljena a glavni sponzor bio je pivar Artur Ginis.
Pabovi
Čuveni irski pabovi nastali su na obali reke Lifi, a dablinski Templ kvart, u staroj gradskoj četvrti, broji neverovatnih 600 pabova. U njima se ne služi samo piće, u njima se može odlično doručkovati, ručati ili večerati, baš kao što čine i mnogi građani ove ljupke prestonice. Posebno petkom! Kada započne „dugački vikend“, ni u jednom pabu nema mesta, žene su podjednako prisutne. Prvo se služi aperitiv – pivo! Potom hrana – uz pivo! I na kraju piće – naravno pivo! U 9 uveče irski bend započinje svirku i ta specifična keltska muzika, sa frulom, bendžom i gitarom, odjekne sa obe strane reke Lifi raznoseći vesele usklike razigranih Dablinaca…
A u „Templ baru“, po kojem je nazvana cela četvrt, teško je naći slobodno mesto. U minijaturnim barskim baštama, na temperaturi od 10 stepeni irske devojke odevene u letnje haljine i mladići u majicama piju, lako je pogoditi šta.
Muzika je jedno od važnih obeležja ove zemlje, ali i igra, odnosno folklor. Kroz zvuke jedinstvene muzike i nacionalnog plesa sa keltskom notom Irci obožavaju da se provesele bilo gde da se nađu, a mesto gde je ona uvek prisutna je svaki irski pab.
Prognoza i još ponešto…
Vetar, vetar, i uvek vetar u večitoj borbi sa oblacima. Golfska struja sa Atlantika ne dozvoljava temperature ispod nule. Najniža temperatura koja je samo jedanput zabeležena u istoriji Irske bila je neverovatnih minus 12 stepeni, a najviša +29 stepeni! Koliko god slojeva da obučete u Irskoj vam nikad neće biti suviše toplo, posebno kad sa Atlantskog okeana dune oštri vetar. Zime su u Irskoj blage i vlažne, leta ne mnogo topla i takođe vlažna!
Dablinska ulica Drafton jedna je od najskupljih u gradu. U njoj su koncentrisane radnje i kafe-restorani. U blizini Grafton strita nalazi statua žene koja vuče kolica sa košarama. Ovaj jedinstven spomenik podignut je u 18. veku Moli Meloun, prodavačici ribe i ljubavi, koja je bila omiljeni lik Iraca.
Golovej, nekadašnje ribarsko naselje u uvali Atlantika danas ima preko sto hiljada stanovnika i slovi za najveći univerzitetski grad u kojem se okuplja veliki broj umetnika iz celog sveta. Nekada je bio poznat i kao grad „14 porodica“ koje su u to vreme vladale pojedinim četvrtima. Na jednoj od glavnih ulica nalazi se kuća samo sa jednim prozorom ispod kojeg je ugrađena ljudska lobanja.
Priča kaže da je u Goloveju živela čuvena i bogata porodica Linč. Sin gospodina Linča potukao sa jednim španskim moreplovcem zbog devojke, i u tom sukobu Španac je smrtno ranjen. Otac, kao vrhovni sudija, osudio je sina na smrt i on je obešen na prozoru roditeljske kuće. Otac je time hteo da dokaže da su svi pred zakonom jednaki, a izraz „linčovanje“ potiče od ove porodice i ovog tragičnog događaja.
Ovaj grad je domaćin mnogih festivala. Majušne kuće istovetnog izgleda leti se izdaju, a neverovatno je da se cele godine, bez obzira na temperaturu vode (koja je uglavnom od +7 do 10C) i gosti i meštani se kupaju. Na jednoj klupi u pešačkoj i šoping-zoni postavljene su dve skulpture u sedećem položaju. To su dva Vajlda, i oba književnici. Oskar Vajld, Irac, čuveni svetski poznati književnik, a drugi je Estonac, Ernest Vajld. Irci su, posle stupanja u EU, kada su saznali da postoji još jedan Vajld, odlučili da ih postave da „sede zajedno“.
Romantika
Oblast Konemara slovi za najromantičniju oblast na zapadu Irske. Meštani arhipelaga Aran, koje se nalaze tik uz obale Konemare, svoja tri ostrva nazvali su prelepim smaragdima. Konemarom vijuga asfaltna traka prolazeći pored usamljenih dolina, golih brda, travom obraslih brežuljaka, nizija, pašnjaka i jezera, sve do plodne doline u kojoj se nalazi „Spomenik ljubavi“, dvorac Kajlemor, koji je sagrađen krajem 19. veka. Vlasnik, Henri Mičel, sa suprugom i devetoro dece živeo je srećno u njemu sve dok jednog dana on i supruga nisu odlučili da posete Egipat.
U toj zemlji se žena plemića razbolela od nilske groznice i umrla u 45 godini. Preneta je kući i sahranjena nedaleko od dvorca, a ucveljeni muž u njenu slavu napravio je mauzolej. Kasnije je dvorac prodao izvesnom grofu Mančesteru, ali on ga je ubrzo izgubio na kocki. Preuzela ga je opatija i Kajlemor postaje privatna škola internatskog tipa koju drže kaluđerice benediktinskog reda, i uz njihov veliki trud on ponovo dobija stari sjaj.
Gotovo da je cela Irska jedna nepregledna nizija sa blagim padinama i brežuljcima presvučenim niskom zelenom travom i vresom ružičastih cvetova. Najviša planina na ostrvu je 1014. metara.
Simboli
Kilkeni, istoimeni grad južne pokrajine Irske, sa kućama ljupkih fasada i spletom uzanih uličica koje ga čine veoma pitoresknim mestom, značajan i po tome što se u njegovoj blizini nalazi zamak Rok of Kešel, sagrađen na zaravnjenoj površini kamene stene visoke 28 metara. To mesto predstavlja simbol kralja i crkvene moći. Srednjovekovni kompleks obuhvata kapelu koja datira iz 12. veka, katedralu u gotskom stilu i neobični Okrugli toranj.
Kork, drugi po veličini grad na jugu Irske, mnogi porede sa San Franciskom, zbog toga što leži na brežuljcima. Osnovan je u 15. veku na najvećoj adi moćne reke Li. U ovom gradu je još 1845. osnovan Univerzitet, potom Gradska kuća, Muzej i Nacionalna galerija. Između južnjaka iz Korka i Dablinaca egzistira vekovni rivalitet. Južnjaci ne propuštaju priliku da naglase da su najveće pobune protiv Engleza počele od njih.
Voterford se nalazi na mestu gde su Vikinzi podigli prvo naselje, na jugo-istočnoj strani Irske. A u svetu je poznat po fabrici kristala, Voterfod, čije ime predstavlja sinonim za najfiniji kvalitet kristalnog stakla. Posle susreta sa duvačima stakla, modelarima, majstorima finalne obrade koji staklu „udahnu život“ na kraju smo ušli u salu sa izloženim proizvodima. Prava čarolija u kristalu! U ovoj fabrici napravljena je ona čuvena kristalna kugla čijim spuštanjem se tradicionalno obeležava početak svake Nove Godine u Njujorku. (Mila Starčević, Novosti)
