Bursa, grad starine i svile

Njena geografska karakteristika je što leži na podnožju planine Ula Dag, visoke 2.543 metra, a istorijska – što beše rezidencija osmanskih sultana iz 14. veka. Osim ova dva epiteta koji joj već sami za sebe daju pečat izletničke i turističke privlačnosti, varoš je tipično turska i bogata džamijama, mauzolejima, bazarima, parnim kupatilima, mostovima, uskim vijugavim sokacima.

Sve u svemu, privlačnost bazanja njenim i upadljivim i skrivenim staništima je neodoljivo. A neodoljivo je i usputno zavirivanje, a i malo izrazitije reć udubljivanje u istoriju.

Prvo na šta će domaćini skrenuti pažnju gostima je Velika džamija iz 14. i 15. veka. Njena molitvena sala leži na 12 stubova i nosi 20 kupola. Zatim na Zelenu džamiju iz prve polovine 15. stoleća, sagrađenu pod istorijski vrlo značajnim sultanom Mehmetom I. Zašto naziv „zelena"? Zbog prelepih unutrašnjih ukrasa od fajansa.

Turci, odnosno sva srodna plemena koja su pre njih zauzimala ovaj prostor, očigledno imaju i imala su sklonost prema zelenoj boji: u Bursi postoji i Zeleni mauzolej, sultanova grobnica sagrađena u isto vreme kad i Zelena džamija. U sredini osmougaone kupolaste građevine nalazi se sarkofag Mehmeta I. I opet: ukrasi od fajansa obilato kite zidove, ali oni su, kao najupadljiviji deo unutrašnjosti džamije, restaurirani u 19. veku.

I čuveni Bajzait I ima u Bursi svoju džamiju poreklom iz 1400. godine i svoj mauzolej koji potiču iz 1400. godine. U prilog tradicionalnom osećanju poštovanja naroda prema svojim vladarima ide džamija Murata II iz polovine 15. veka, sa 11 grobova u kojima su sahranjeni sultan i prinčevi i princeze iz njegove porodice. A u središtu pomenutih džamija i mauzoleja nalazi se takozvani Hizar, to jest, brdo na kojem se nalazi citadela, značajna po tome što se sa nje pruža divan pogled na grad i okolnu dolinu. Nekada su se ovde nalazili i rimski i vizantijski grad. U blizini kule sa časovnikom poređani su grobovi opet jednog sultana – Osmana, kao i njegovog sina Orhana.

Nabrojasmo religiozne i posmrtne znamenitosti, a u početku nabrajanja obeležja Burse spomenusmo i parna kupatila. Bez njih, poznato je, u eri kućnih higijenskih prostorija, nije se mogao zamisliti nijedan stari azijski grad. Zato ćemo se u prikazu ove varoši zadržati na Novom i Starom kupalištu. Staro, čija osnova navodno potiče od cara Justinijana, da bi po odluci Murata I na njemu bilo sagrađeno kupatilo, leži na vrelim izvorima (42-82 stepena) i zato je u neka stara vremena bilo vrsta banje. Možda je i danas neko koristi.

Na kraju, ne ostanimo dužni ni jednom uvek savremenom i dragocenom bursanskom obeležju, a to je industrija finih štofova i raznih vrsta svile. A ono što iz te proizvodnje proističe, malo će koga ostaviti ravnodušnim i bez želje da nešto od viđenoga pribavi, makar kao mali suvenir, ako već ne kao materijal za dalju preradu i upotrebu.

Nada Mijatović
Danas,B92