Turistički potencijali CG planina

Komovi – Photo: Velizar Kukoljac

Beskrajni vidici sa planinski vrhova na kojima se „ljepota ne namješta i na njima izbijaju sokovi života" nepresušna su inspiracija umjetnicima i istraživačima raznih struka, a ponajviše planinarima. Turistički potencijali planina vjerovatno su među najistraženije, ali i najmanje iskorišćeno prirodno bogatstvo u Crnoj Gori, koje valja učiniti dostupnim najširem krugu ljudi i investitora.

Uspon planinara nikšićkog „Javorka" – Đorđija Vujičića, Dragutina Vujovića i Marka Blečića na najviši vrh svijeta, Mont Everest, aktuelizovao je priču o turističkim potencijalima crnogorskih planina, koji su, vjerovatno, među najistraženije, ali i najmanje iskorišćeno prirodno bogatstvo. Beskrajni vidici sa planinskih vrhova, na kojima se, kako je 1932. godine zapisao Jagoš Vešović, „ljepota ne namješta i na njima izbijaju sokovi života" nepresušna su inspiracija istraživačima, umjetnicima i, naročito, planinarima.

Pohodili su naša brda planinari i alpinisti, ali i geografi, geolozi, kartografi, geodete, botaničari i zoolozi, koji su, zaneseni ljepotama, naučne rezultate i literarno opisivali. Nadahnuto je, na primjer, opisano putovanje saksonskog kralja Augusta na Lovćen 1838. godine, ali se za početak planinarstva u Crnoj Gori smatra 1888. – kada su učitelji Jovan Laušević i Nikola Vučinić bez pratnje istraživali Durmitor i Komove.

                            Žabljak – Photo: Rain Rannu / Flickr

Preko 125 vrhova iznad 2000 metara

To što planine, prosto, vape za investitorima, koji bi ih učinili dostupnim ne samo sportistima nego i izletnicima i svim ljubiteljima prirode, profesor Filozofskog fakulteta u Nikšiću dr Slobodan Kasalica objašnjava značajnim mogućnostima za korišćenje tih resursa „izvanredne morfološke raznovrsnosti i kuriozitetnosti".

– Preko 125 vrhova nadmorske visine iznad 2.000 metara dominacijom i preglednošću nad vrlo prostranim horizontom „daruju" posjetiocima vizuelni užitak, a padine su oblikovane u rasponu koji omogućava da se sportsko-rekreativne aktivnosti odvijaju u tri nivoa: od 1.000 do 1.500 metara nadmorske visine, do 2.000 i iznad toga do 2.372 metra. Uz to, na 25 lokaliteta ima padina sa visinskom razlikom 600 do oko 1.000 metara, što uz povoljne morfološko-topografske osobenosti i prosječan ugao nagiba (18-25 stepeni) odgovara zahtjevima najbolje kategorije smučara. Početnicima i osrednjim smučarima pogoduju brojne padine od 100 do 600 metara, prosječnog nagiba 10-16 stepeni. Reljefni elementi su pogodni i za gradnju turističkih naselja, sportsko-rekreativnih i visinskih centara, kampova, te objekata za planinarenje i alpinizam i druge vidove turizma. Riječju, sjeverna Crna Gora raspolaže prirodnim uslovima za uspostavljanje dva turističko-urbana smjera: linearnog, uz rječne doline i saobraćajnice, kao i disperzivnog, koji bi koristio srednjeplaninske i visokoplaninske elemente reljefa – smatra dr Kasalica.

Grbaja – glavni centar alpinizma

Napominjući da su naši najveći turistički potencijali na Prokletijama, prof. dr Marko Knežević ukazuje da su u vodiču „Plavsko-gusinjske Prokletije – četrdeset planinarskih staza" Rifata Mulića detaljno opisane sve staze kojima se može stići do vrhova u tom dijelu ovog masiva, u kojem se uzdižu 83 vrha sa preko 2.000 metara, od kojih su osam iznad 2.400, a Zla Kolata (2.534), Dobra Kolata (2.528) i Maja Rosit (2.524) su najviši u Crnoj Gori (Bobotov kuk na Durmitoru, koji se smatrao najvišim, je 2.523 metra).

– Hronika planinarskih pohoda počinje 1836, kada su francuski naučnik Ami Bue i njegov pratilac Vikenel prepješačili Prokletije između Skadra i Gusinja i prvi put u Evropi pronijeli glas o „veličanstvenim Alpima na jugu Evrope". Poslije Drugog svjetskog rata planinarenje postaje masovnije i pohodi na Prokletije, osim naučnog, poprimaju i izletnički, rekreativni i sportski karakter. Mnogi tvrde da su ih impozantnošću i divljinom Prokletije impresionirale više od bilo koje druge planine u zemlji i šire. Naročito, stijene i vrhovi Karanfila i Bjeliča pružaju velike mogućnosti planinarenja i alpinizma, počev od lakih do opasnih uspona. Težina uspona na vrh Koplje u Karanfilima se, na primjer, ocjenjuje visokom šesticom – objašnjava dr Knežević, naglašavajući da glavni centar planinarstva u Prokletijama i Crnoj Gori predstavlja glacijalna dolina Grbaja kod Gusinja, koja je po akademiku Milisavu Lutovcu „živopisnija od čuvene Logarske doline u Sloveniji".

Transverzala „Planinama Crne Gore"

Podsjećajući na brojne aktivnosti na planinama, poput Orjenskog maratona, uspona na Hajlu, susreta na Komovima, durmitorskog memorijalnog pohoda i drugih uspona, predsjednik Planinarskog saveza Crne Gore Brano Perović kaže da su zapaženi rezultati ostvareni i u formiranjuNacionalne mreže planinarskih staza. Prvo je 2007. otvorena „Primorska planinarska transverzala Orjen-Lovćen-Rumija", koja povezuje brdsko – planinske oblasti, a pristupnim stazama i gradove jadranske obale i privlači sve više planinara i turista. Potom su Planinarski savez i planinarski klubovi, sa partnerima, krenuli u obnavljanje prve crnogorske planinarske transverzale "Planinama Crne Gore" (CT1) – od Bukumirskog jezera na Žijevu, preko Komova, Bjelasice, Sinjavine do Crnog jezera na Durmitoru. U toku su i aktivnosti na signalizaciji, markaciji, postavljanju upisnih kutija i pripremi Vodiča sa kartom Transverzale, koja će biti idućeg mjeseca otvorena. U znak podrške za ustanovljenje te nacionalne mreže donesen je i Zakon o planinskim stazama, kao i propisi o signalizaciji staza i registru planinarske infrastrukture, a u pripremi je i Pravilnik o domaćinima planinskih staza. Već su izgrađeni pojedini objekti na Bjelasici, Komovima, Prokletijama, a nedostaju na Žijevu, Moračkim planinama, Sinjavini, Durmitoru i Pivi – objašnjava Perović, ističući odličnu saradnju sa nadležnim državnim organima, nevladinim i srodnim inostranim asocijacijama.

Strateški projekat „Hajking i bajking"

Ukazujući da je planinarstvo jedan od težih sportova, sekretar PSCG Pavle Bandović podsjeća da prostor Crne Gore, od obale mora do najviših planinskih masiva, pruža mogućnosti razvoja svih kategorija „normalnog" i „ekstremnog" planinarstva: klasično planinarenje, nordijsko (dugo) pješačenje, hodanje na skijama i krpljama, planinski biciklizam, planinarsko (turno) skijanje, slobodno penjanje u stijenama (klimbing) na uređenim prirodnim i vještačkom stijenama, prolazak kanjonima rijeka (kanjoning), speleologija, planinarska orijentacija, maratoni… Stoga je strateškim projektom „Hajking i bajking" pokrenut niz veoma značajnih aktivnosti za turističku valorizaciju planina. Identifikovana je i nacionalna mreža planinarskih mauntbike staza, u toku je izrada njihovog prostornog prikaza (od oko 1.500 kilometara već je uređeno i markirano 680), a predstoji signalizacija dvije transverzale (oko 340 kilometara), koje su kičma nacionalne mreže planinskih staza i osnova za uvezivanje sa susjedima. Postavljena je i signalizacija za oko 260 kilometara pješačkih staza u nacionalnim parkovima Skadarsko jezero i Lovćen, kao i za Prokletije, na kojima je neophodna dopuna elemenata signalizacje po strandardima – kaže Bandović, ocjenjujući veoma važnim i što je osposobljeno pet instruktora, 24 pripravnika i 16 planinarskih vodiča izleta i pohoda, 36 markiranata i dodijeljeno 12 licenci za rad na GIS-u i sedam za identifikaciju staza i izradu planova signalizacije.

Kom – car planina

– Raznolikost prirodnih ljepota razasuta je tako obimno na Komovima. Kao izvorište Tare i Lima zajedno sa ograncima u predjelu Kolašina i vijencima prema Plavu… oblast Komova je najinteresantniji predio među „sedmoro brda" Crne Gore… Moćni spletovi Komova daju utisak snage i veličine, a njihove kamene piramide, koje su stihije tesale, odudaraju od okoline pod šumama i pašnjacima i svojim oštrim linijama daju planini silinu. Ovi vrhovi što štrče visoko… iznad ruba šumskih pojaseva čine da Kom izgleda kao „car planina", kako veli Vus, impozantan i pun ljepota „božansveni Kom", kako ga naziva Baldaći. (Jagoš Radoslav Vešović, 1932)

Lovćen – polarna zvijezda za Crnogorce

– To je polarna zvezda za Crnogorce. Po njemu poznaju se lepi dani i bure, o njega se lome gromovi i oluje… Lovćen je osobit i svojom visinom i izgledom, car među bregovima, krunisan je „gorskim vencem"… kao magnet privlači vas k sebi, s vašim pogledom i vašu dušu podiže na svoje visine… leti retko ko silazi sa Lovćena – zapisao je Ljubomir Nenadović (1878).

A, Kurt Hasert je 1891. godine pogled sa Lovćena „najslavnijeg vrha Crnih planina" ovako opisao: „Cijela Crna Gora je ležala pred nama kao na nekoj reljefnoj karti. Ovdje se sunce igralo lako pokretnim talasima Boke, tamo je svjetlucala površina Skadarskog jezera, a na horizontu se gubio plavi Jadran. U divljoj raskoši uzdigle se Albanske Alpe i obalna planina Rumija. Oko je lutalo po beskrajnim nizovima lanaca i dolina, dok su u pozadini snijegom prekriveni šiljci Durmitora i Koma slali posljednje pozdrave…"

Najmlađa crnogorska planinarka

Veliki uspjeh crnogorskih planinara koji su zastavu Crne Gore podigli na krov svijeta s posebnim oduševljenjem dočekan je u porodici Dragana Vujoševića, planinara iz Podgorice. Nije ni čudo, jer je njegova kćerka, sedmomjesečna Jovana Vujošević postala planinarka prije nego je prohodala i danas je vjerovatno najmlađi planinar u Crnoj Gori. Naime, početkom godine Draganov prijatelj Marko Volkov je maloj Jovani poklonio vreću za spavanje i poželio joj da postane budući planinar i ljubitelj prirode i krene stazama njenog oca.

Osim vreće za spavanje buduća planinarka iz Podgorice ima i člansku kartu broj 1084, sa pečatom Planinarsko smučarskog društva „Komovi". Iako najmlađa, crnogorska planinarka je već osjetila draži osvajanja prve planinarske staze – na leđima svoga oca. Naime, njeni roditelji su je nedavno vodili na izlet na Durmitor. Vjerujemo da će mala Jovana nastaviti svojim planinarskim stazama. Poželimo joj puno uspjeha. Možda će jednog dana stići i do Mont Everesta.

Gojko Knežević
(Pobjeda)

Izvor: B92